Семіоціка паўстання Каліноўскага ў строі інсургентаў і літвінскіх патрыётаў.
Аўтар: Сяржук Кабрусёў
У той час, як мужчыны ў шэрагах партызанскіх адзелаў змагаліся са зброяй за аднаўленне Рэспублікі трох народаў, жанчыны ў гарадах і правінцыі для барацьбы з расейскім каланіалізмам выкарыстоўвалі мірныя формы пратэста і грамадскай непакорнасці, сутнасць якіх была ў нашэнні жалобнага адзення ў знак смутка па загінуўшым паўстанцам. Палкоўнік генштаба А.К. Гейнс, які ваяваў з паўстанцамі ў Гродненскай губерніі, пісаў наступнае: “«… Их исключительные цвета–черный с белым. …На груди у них повешены на черных четках и цепях большие черные кресты с белым распятием и маленькие серебряные медальоны, на одной стороне которых изображен сломанный крест с распятием, под ним одноглавый польский орел, держащий в одной лапе крест, а в другой пальмовую ветвь. Кругом надпись: “Боже, благослови Польшу”. На обороте медали Ченстоховская Божья Матерь, под ней терновый венец… К особенностям женского наряда принадлежат также траурные браслеты, запонки, булавки и другие украшения дамского туалета, с изображением белого польского орла в красном поле, с портретом Костюшки, Иосифа Понятовского, Чарторижского, Мицкевича и других; брошки в виде тернового венка с крестом или якорем посредине, покрытыми пальмовою ветвью…” Гэтая патрыатычная біжутэрыя выраблялася мясцовымі майстрамі і завозілася ў вялікай колькасці з замежжа (з Аўстара-Венгрыі).
Гэты жаночы супраціў выклікаў занепакоенасць у каланіальных уладаў і 31 траўня 1863 года Мураўёў забараніў жанчынам насіць жалобнае адзенне (чорныя сукенкі і капялюшы з белымі кітамі) і рэвалюцыйныя знакі: спражкі з гербам Рэспублікі, зломленыя крыжы ў цярновым вянку ды іншыя.
Службоўцы, чыі жонкі парушать забарону, павінны быць зволеныя з дзяржаўнай службы. Жанчына штрафавалася ў першы раз на 25 рублёў, другі раз на 50, а ў трэці раз яе павінны былі арыштаваць як саўдзельніцу ў паўстанні.
Забарона таксама датычылася і мужчын. Ім забранялася насіць рагатыўкі, боты паверх нагавіц (!), чамаркі (лейбікі абшытыя футрай, кароткія кажухі).
Мясцовыя рамеснікі за выраб для паўстанцаў гербаў і пячатак павінны былі штрафаваць на 50-100 рублёў з 1 ліпеня 1863 года.
Гандляры рэвалюцыйных знакаў з Аўстрыі павінны былі дэпартавацца з 18 снежня 1863 года.
У гэты час у строі паўстанцаў панавала разнароднасць, за рэдкім выключэннем. Часам адзінай рэччу ў строі, якая сведчала аб прыналежнасці да паўстанскага адзела, былі спражкі на дзягу ці цэшкі на шапках.
Цэшкі на шапках насілі ў нацыянальных колерах (колеры герба Рэспублікі ў розных камбінацыях). На фотаздымках і літаграфіях таго часу можна таксама ўбачыць паўстанцаў з мальтыйскімі крыжамі на цэшках. Гэта даўні знак шляхецтва.
Спражкі.
У калекцыях, на фотаздымках, літаграфіях можна ўбажыць паўстанскія спражкі з кампазіцыямі, накшталт тых, якія насілі жанчыны ва ўпрыгоджваннях. Гэта перш наперш былі выявы нацыянальных гербаў (Польскі Арол, Літвінская Пагоня) як па асобку, так і разам (гербы Рэспублікі дзвух народаў, Рэспублікі трох народаў). Вакол герба мог быць надпіс патрыатычнага зместа, альбо тэрновы вянок–сімвал пакутаў.
Сустракаюцца спражкі з выявамі сэрца, якара і крыжа, якія апаясвае ланцуг. Сэрца–сімвал любві, крыж–сімвал веры, якар–сімвал надзеі, ланцуг–сімвал няволі. Выяву якара можна растлумачыць і па іншаму. Гэта стылізаваная выява літары W, што значыць walczyc (змагацца), walecznosc (мужнасць), waleczny (мужны).
Зламаны крыж–сімвал пакут каталіцкай царквы.
Арол з крыжам і пальмавай галінкай. Пальмавая галінка–сімвал міра.
Сустракаюцца і зусім экзатычныя спражкі, напрыклад, з Адамавай галавой. Сэнс гэтага сімвала даволі шырокі. Можна спыніцца на такой хрысціанскай трактоўке: гэты абярэг вызваляе ўладальніка ад смерці і выратоўвае яго душу.
Насілі паўстанцы на спражках баральефы герояў: Касцюшкі, Дамброўскага ды іншых.
Спражка паўстанца. 65x113. Варшава
Спражка паўстанца. Прыватная калекцыя.
Спражка паўстанца.
Спражка паўстанца.
Марыан Лангевіч. Дыктатар паўстання.
Дзяга паўстанца. Рэканструкцыя.
Патрыатычная біжутэрыя. Рэплікі і арыгіналы. Такія рэчы ў 1863 годзе насілі прыхільнікі інсургентаў.
Рынграф (тарча на шыю ці на сцену) інсургента. З прыватнай калекцыі. Медны сплаў, вышыня 190 мм.
|